شهاب سنگ ماه

شهاب سنگ ماه (Lunar meteorite) که گاهی به آن لونایت (lunaites) یا شهاب‌سنگ قمری نیز می‌گویند ، شهاب‌سنگ‌هایی از قمر زمین هستند. به عبارت دیگر، آن‌ها سنگ‌هایی هستند که روی زمین یافت می‌شوند و در اثر برخورد شهاب‌سنگ‌های سیارکی یا احتمالاً دنباله‌دارها از ماه به بیرون پرتاب شده‌اند.

  دو شهاب‌سنگ ماه  LaPaz Icefield (LAP) 02205 و Queen Alexandra Range (QUE) 93069 که در قطب جنوب پیدا شدند

چگونه Lunar meteorites به کره زمین رسیدند؟

از آنجایی که ماه جوی ندارد که شهاب‌ واره ها را متوقف کند،آن ها هر روز به ماه برخورد می‌کنند. برخورد شهاب واره ها به ماه با سرعت بسیار بالا، ۱۲ تا ۴۰ کیلومتر بر ثانیه  انجام می شود.

شهاب سنگ قمری MacAlpine Hills 88105 که در قطب جنوب یافت شد

تشخیص Lunar meteorite چگونه است ؟

همه شهاب‌سنگ‌های ماه مانند برخی از انواع سنگ‌های زمین به نظر می‌رسند، حتی برای یک جمع‌آورنده یا دانشمند باتجربه حوزه شهاب سنگ شناسایی شهاب سنگ ماه مشکل است و تشخیص آن نیاز به آزمایش در آزمایشگاه های تخصصی دارد تمام شهاب سنگ های ماه که آزمایش شده اند شواهدی از قرار گرفتن در معرض پرتوهای کیهانی را نشان می دهند.

چه تعداد Lunar meteorite وجود دارد؟

تا زمان نوشتن این مقاله نوشته (۸  مارچ ۲۰۲۴)،  ۶۶۶ شهاب سنگ ماه  شناسایی شده است همچنین سنگ های دیگری وجود دارند که هنوز در متون علمی طبقه بندی  نشده اند، اما ممکن است شهاب سنگ ماه باشند که توسط فروشندگان معتبر به فروش می رسند.

مورد چالش بر انگیز این است که برخی تا بسیاری از این سنگ ها جفت (paired) هستند ، یعنی دو یا چند سنگ قطعات مختلف یک شهاب واره هستند که سفر ماه به زمین را انجام داده است. هنگامی که موارد تایید شده یا مشکوک قوی جفت شدن در نظر گرفته می شود، تعداد شهاب‌سنگ های ماه واقعی به کمتر از نصف تعداد سنگ های نامگذاری شده کاهش می یابد. جفت شدن برای بسیاری از شهاب‌سنگ‌هایی که اخیراً پیدا شده‌اند هنوز ثابت یا رد نشده است، بنابراین تعداد واقعی با قطعیت مشخص نیست. در بسیاری از موارد شهاب‌سنگ ها در کنار هم پیدا می شوند زیرا در بیشتر موارد یک شهاب‌ واره پس از برخورد با جو زمین، سقوط در سطح زمین و  یخ و یا هنگام حرکت در داخل یخ های موجود در قطب جنوب، چند تکه  می شود.

در موارد دیگر به طور قطع نمی دانیم همه شهاب سنگ ها ماه یافت شده در شمال آفریقا دقیقا کجا پیدا شده اند، بنابراین نمی توانیم جفت شدن را با نزدیکی مکان پیدا کنیم.

شش  سنگ LaPaz Icefield از قطب جنوب، همگی دارای پوسته‌های همجوشی و لبه‌های شکسته‌اند ، بنابراین شهاب‌ LAP احتمالاً در جو از هم جدا شده است. آن ها روی یخ در امتداد یک مسیر به طول چند کیلومتر یافت شدند. در میان ۷۵ سنگ شهاب‌سنگ ماه نام‌گذاری شده از عمان، ۱۶ سنگ وجود دارد که هر کدام نام‌های متفاوتی دارند که به نظر می‌رسد همه آن ها تکه‌هایی از یک شهاب سنگ هستند.

تصویر بالا بافت برخی از شهاب‌سنگ های ماه برش خورده به همراه نام آن ها در عکس زیر

لونایت ها از کجای ماه می آیند؟

اگرچه دانشمندان دوست دارند حدس بزنند که یک شهاب سنگ ماه  از دهانه یا منطقه خاصی از ماه آمده است، اما هیچ کس با قطعیت دهانه یا  منشأ هر یک از شهاب سنگ های ماه را شناسایی نکرده است.

اندازه Lunar meteorites چقدر است؟

به نظر می رسد بزرگترین شهاب سنگ  منفرد  Northwest Africa 12760   با وزن ۵۸.۱ کیلوگرم باشد. . از سوی دیگر، چندین قطعه از لونایت هایی  که در قطب جنوب و عمان یافت شده اند، تنها چند گرم وزن دارند (یک سکه نیکل ایالات متحده ۵ گرم وزن دارد). کوچکترین سنگ های نامگذاری شده  Graves Nunataks 06157  با ۰.۷۸۸ گرم و  Dar al Gani 1048  با ۰.۸۰۱ گرم وزن هستند. بزرگترین شهاب سنگ  NWA 12691 است که از قطعات متعددی  مجموعا به وزن ۱۰۴ کیلوگرم تشکیل شده.

شهاب سنگ ماه معمولا کجا پیدا می شود؟

تقریباً تمام لونایت ها در مناطقی یافت شده‌اند که مکان‌های خوبی برای یافتن شهاب‌سنگ‌ها هستند. همه این مکان‌ها بیابان‌های خشکی هستند که مکانیسم‌های زمین‌شناسی برای تمرکز شهاب‌سنگ‌ها  درآن وجود دارد، سنگ‌هایی که منشأ زمینی دارند آنجا نادر هستند، و شهاب‌سنگ‌ها به سرعت با قرار گرفتن در معرض آب دور نمی‌شوند.

هیچ لونایتی هنوز در آمریکای شمالی، آمریکای جنوبی یا اروپا پیدا نشده است. ما می توانیم به طور منطقی فرض کنیم که شهاب سنگ های قمری در ۱۰۰۰۰۰ سال گذشته در این قاره ها سقوط کرده اند، اما اگر کسی یکی از آن ها را پیدا کرده باشد، هنوز به عنوان یک شهاب سنگ قمری شناخته نشده است.