زمین شناسی و پتانسیل معدنی شهرهای نایین و انارک

نائین شهری کویری  که در زمینی صاف و هموار قرار گرفته‌است. ارتفاع نائین از سطح دریا ۱۵۸۰ متر، عرض جغرافیایی آن ۳۲ درجه شمالی و طول آن ۵۲ درجه شرقی است.کوهسارهای آن هیچ‌کدام از ۱۸ کیلومتر نزدیک تر نیستند. کوه‌های سمت شمال رشته‌ای است به نام کوه سرخه که دنباله آن به رشته‌ای به نام بید کوه منتهی می‌شود. در سمت جنوب غربی رشته‌ای به نام کوه سره با ارتفاع ۲۳۳۰ متر از سطح دریا مرتفع‌ترین کوه‌های اطراف نائین است. رشته کوه سارو نیز در سمت جنوب غربی نائین قرار دارد که به رشته‌های «پرویز» و بنوید در جنوب نائین می‌پیوندد.

از لحاظ زمین شناسی شهرستان نایین در زون زمین شناسی ایران مرکزی در شهرستان نایین ۱۹۰واحد و در شهرستان خوروبیابانک ۳۵ واحد صنعتی دارای مجوز فعالیت است که از این تعداد حدود ۹۰ واحد در نایین و ۲۰واحد در خورو بیابانک دارای پروانه بهره برداری است.

انارک از معادن زیر زمینی فراوان و نیز معادن سنگ (مانند سنگ صورتی انارک) بهره مند گردیده که می توان به معدن مس مسکنی (واقع در ۳۰ کیلومتری باختر انارک)، معدن مس تال مسی (واقع در ۳۵ کیلومتری شمال باختری انارک)، معدن سرب نخلک (واقع در ۵۵ کیلومتری شمال خاوری انارک در کوه قلعه بزرگ)، معدن سرب چاه خربزه (واقع در ۳۰ کیلومتری شمال خاوری انارک)، معدن آهن خالو حیدر (واقع در ۱۵ کیلومتری شمال انارک)، معدن آهن بته علم (در ۳۰ کیلومتری شمال انارک)، معدن منگنز (واقع در دامنه باختری کوه باباخالد) و معادن مس باقرق، مس تلخه، مس چاه خونی، نیکل چاه شوره، سرب چاه میله، مس سبرز، مس و طلای کال کافی، مس کوه یزرگی، مس کپه حلوانی، مس ونیکل گودمراد، مس و نیکل چشمه کریم، مس کن مس، مس چاه پلنگ، مس وطلای خونی، مس قبله، مس تنوره، مس پوزه، مس قنده هاری، سرب مرغه، سرب چاه معلا، سرب و طلای ریزآب دم، سرب دم سفید، آهن خواروبوالعظیم، سرب و زغال سنگ سیاه کوه، آهن چاه سفید، آهن خالوحیدر، آهن بوته اسماعیلان، آهن فالگاه، سرب خومو، سرب گودر، سرب بزکش، سرب سوزابه، زاج چاه لقه، کرومیت دم عبدوله، زاج گردنه زاغاب، فیروزه و آهن چفت چغو، گوگرد معلا، گوگرد سنگ آب، گوگرد آفتاب رو، آنتیموان و طلای پتیار، ترکمانی و … اشاره کرد. انارک به دلیل این که یکی قدیمی ترین مناطق کشف و استخراج کانی های فلزی در جهان می باشد، به “آکواریوم معدنی کشور” مشهور شده است. همچنین در این ناحیه سنگ های عقیق ، جاسپر، امیتیس، گارنت و … به وفور یافت می شود.

کانی هایی با نام ایرانی کشف شده در ناحیه مورد مطالعه

بیرونیت (Birunite): سیلیکات کلسیم و کربنات کلسیم آب‌دار.این کانی در سال ۱۹۵۷ میلادی کشف و به افتخار دانشمند ایرانی، ابوریحان بیرونی نام‌گذاری شد تا بزرگداشتی بر پژوهش‌های وی درباره کانی‌ها و سنگ‌ها باشد.
آویسنیت (Avicennite): اکسید تالیم و آهن. این کانی در سال ۱۹۵۸ میلادی کشف شد و به افتخار دانشمندایرانی، پورسینا، نام‌گذاری شد. پورسینا نخستین طبقه‌بندی کانی‌ها را در کتاب شفا آورده‌است.